Savehsara - ساوه سرا Forums-viewtopic-وقف به عنوان يک بنياد خيريه اسلامي برای رشد ورفع کاستی های جامعه

Aliabadi

وقف به عنوان يک بنياد خيريه اسلامي برای رشد ورفع کاستی های جامعه

گزیده هایی در باره وقف

-------------------------------------

بعد از ظهور اسلام اين روش پسنديده از زمان تشريع و روزگار رسول خدا (ص) و امامان معصوم (ع) و زمان صحابه تا روزگار تابعين و تابعان آنان ادامه يافت. براي نخستين بار رسول گرامي اسلام(ص)، در سال سوم هجرت، پس از جنگ احد، هفت بوستان و مزرعه آماده را به نام «بساتين سبعه»يا «حيطان السبعه» كه به آن حضرت هديه شده بود، وقف كرد(راوندی، ۱۳۷۵،ج 3، ص 105). این بوستان ها متعلق به یک یهودی بنام مخیریق بود که در جنگ احد به یاری پیامبر(ص) آمده بود، مخیریق نامی از اغنیای احبار یهود بنی قینقاع اسلام ناورده است که به صف مجاهدان اسلام پیوست و وصیت کرد که اگر کشته شد دارایی اش را در اختیار حضرت محمد (ص) قراردهند تا به هر خیر که خدایش فرموده و خود خواهد هزینه کند(عالمزاده 1372، ص45).

بنابراين، وقف با تأثير پذيري از جهان بيني اسلام و اعتقاد به معاد به صورتي استوار و جهت دار مطرح گرديد. بينش اسلامي باعث شد که روز به روز بر شمار موقوفات افزوده شود، تا جايي که بسياري از مساجد، مدارس، بيمارستان ها، و... داراي املاک موقوفي شدند، تا از اين راه مخارج آنها تأمين شود.

معصومين عليهم السلام که الگوهاي عملي در مسير تکامل بشر مي باشند، در عمل به اين موضوع پيش قدم بودند و اموال زيادي را براي مصارف مختلف وقف مي کردند.
رسول اکرم (صلي الله عليه و آله)فرمود: «إذا مَات ابنُ آدمَ انقطعَ عملُه إلّا من ثلاثٍ: صدقةٍ جاريةٍ أو علمٍ يُنتفع به أو ولدٍ صالحٍ يَدعو لَه[7]»؛ چون آدميزاد بميرد، عملش منقطع مي‌شود مگر از سه نظر: صدقه‌اي مورد استفاده يا دانشي سودمند يا فرزندي صالح که برايش دعا ياعمل خير کند.

پیامبر اکرم می فرمایند: «ان مِمَّا یَلحَق المؤمِن مِن عَمَلِه وَ حَسَناته بَعد مَوته عَنماً نَشرَه وَ وَلداً صَالحاً تَرَکَه وَ مُصحَفاً وَرِثَه اَو مَسجِداً بَناهُ اَو بَیتاً لابن السَبیل بَناه اَو نَهراً اَجراه وَ صَدَقَه اَخرَجَهَا من ماله فی صَحه وَ حَیاتَهُ وَ نلحَقَه مِن بَعد مَوتِه»؛ چند چیز است که بعد از مرگ مؤمن، پاداش آنها به او می رسد: علمی که از خود به یادگار گذاشته است، فرزند صالحی که جانشین خوبی برای او باشد و قرآنی که به ارث گذاشته باشد، یا مسجدی که ساخته است یا نهری که آن را جاری ساخته است یا صدقه ای که در حال حیات خود انجام داده است(حرعاملي، 1409ق، ج13،ص292).

این حدیث سه نكته را بيان مي كند: 1. وقف اموال، ارزش علم و فرزند صالح در یک ردیف ذکرشده است؛ 2. در طول تاریخ اسلام ارتباطی جدایی ناپذیر بین وقف اموال، دانش و فرزند صالح وجود داشته است؛ 3. وقف اموال باعث دستیابی انسان به دانش و فرزند صالح می شود.

در میان ائمه (ع) حضرت علي(ع) بیشترین موقوفه ها را داشته اند. امير المؤمنين علي(ع) در یکی از وقف نامه هایش، هدف خود را از وقف چنین بیان می کند: «ابتغاء وجه الله لیر لجنی الله به الجنه و یصرفنی عن النار و یصرف النار عن وجهی یوم تبیض وجوه و تسود وجوه»؛ به منظور جلب رضایت الهی تا به سبب آن مرا داخل بهشت برین فرماید و از آتش دورم دارد و آتش را از صورتم دور فرماید، در روزی که صورت هایی سفیدند و صورت هایی سیاه(مجلسي، 1403، ج103، ص183).

در مناقب ابن شهر آشوب آمده است که «علی (ع) در «ینبع» صد چشمه در آورد و برای حاجیان خانه خدا وقف فرمود و چاه هایی در راه کوفه و مکه حفر کرد و مسجد فتح را در مدینه و مسجدی را در مقابل قبر حمزه و در میقات و کوفه و بصره و آبادان بنا کرد»(ابن شهر آشوب، 1379، ج 2، ص 123).

آن حضرت در مدت 25 سال امامت خود به کارهای کشاورزی و باغداری مشغول بودند و از این طریق املاک و مزارع فراوانی را به دست می آوردند. آن امام بزرگوار، غلات باغها را در راه رضای خدا به صورت زکات و صدقه واجب یا مستحب انفاق می کردند و در آخر عمرشان همه باغها و مزارع را وقف کردند.

از آن حضرت روایت شده است که فرمودند: «صدقه و حبس، دو ذخیره هستند، پس آنها را برای روزگار خودش حفظ کنید»( نوري، 1408ق، ج2، ص511).

حضرت فاطمه (س) نیز بسیاری از باغ های خود را در مدینه وقف کرد(کلینی، 1382، ج7 ، ص70).
امام حسن (ع) و امام حسین (ع) هم، باغ های خود را که هم اکنون در محله نخاوله مدینه به نام باغ صبا و باغ مرجان معروف است، وقف کرده اند(سليمي فر، 1382، ص65).

سایر ائمه (ع)، املاک و اموال خود را در راه خدا و برای رفع نیاز فقرا وقف کرده اند. امام محمد باقر(ع) و امام صادق(ع) نیز موقوفاتی در مدینه داشتند.

کد:

http://www.mfso.ir

معاونت فرهنگی واجتماعی سازمان اوقاف و امور خیریه
--------------------
..... سنت پسنديده وقف، مصداق هاي موثر کارآفريني يا کارگشايي اجتماعي هستند. کنش هاي خيرين نيکوکار در تأسيس و بهره برداري از مدارس آموزشي در مناطق محروم، تأسيس و راه اندازي بيمارستان هاي خيريه از طريق موقوفات، مراکز نگهداري ايتام و حمايت هاي مادي و معنوي از نيازمندان در راستاي قرب الهي مصداق هاي بارزي از فعاليت هاي خير خواهانه و نوآورانه در کشورهاي اسلامي از جمله ايران اسلامي هستند که سنت حسنه وقف دائمي دارآيي و اموال شخصي در گسترش اين نوع برنامه هاي توسعه انساني بسيار موثر واقع شده است

در اسلام سه نوع وقف وجود دارد. 1- وقف مذهبي(12): اکثريت مساجد در جهان اسلام بيشتر از نوع وقف مذهبي هستند که توسط خيرين بنيانگذاري شده اند. بعلاوه املاک و دارايي هاي اختصاص يافته براي مساجد و حوزه هاي علميه از همين نوع موقوفات مذهبي هستند. 2- وقف انسان دوستانه(13): در وقف انسان دوستانه، موقوفات براي اهداف حمايت از فقرا و پيشبرد فعاليت هاي اجتماعي و منتفع ساختن توده عامه اختصاص مي يابند. براي نمونه کتابخانه ها، مراکز آموزشي، خدمات بهداشتي، مراقبت از حيوانات، مراقبت از محيط زيست، فعاليت هاي توسعه فضاي سبز، جاده سازي از اين نوع موقوفات هستند و نهايتأ 3- وقف خانوادگي(14): نوع سوم وقف اشاره به موقوفاتي دارد که از سوي والدين به فرزندان و ورثه اختصا مي يابد و مازاد درآمد بدست آمده براي فقرا هزينه مي شود(Kahf,2000, p,1)

وقف به عنوان يک بنياد خيريه اسلامي از طريق اختصاص اموال و دارايي ها براي اهداف خداپسندانه تحقق مي يابد. در کشور هاي اسلامي پروژه هاي زيادي وجود دارند که از طريق موقوفات و دارايي هاي وقف شده از سوي خيرين اداره مي شوند. آثار و نتايج وقف مي تواند در پروژه هاي انسان دوستانه، فرهنگي، اقتصادي، بهداشت و درمان، آموزش و پرورش و بسياري ديگر از حوزه هاي رفاه اجتماعي تجلي يابد. به طور نمونه وقف چشمه هاي آب جهت مصارف عمومي، ساخت خانه براي محرومان، مکان هاي اقامات رايگان براي مسافران بي بضاعت، نگهداري پل ها، سازماندهي مراسم تشييع جنازه مردگان بي بضاعت، کمک به معلولان، تأمين مالي مراسم ازدواج جوانان نيازمند، ساخت و نگهداري دارالايتام و خانه هاي سالمندان از مصاديق کاربرد اموال و دارايي هاي وقف هستند. بعلاوهريال مصاديق زيادي از کاربرد موقوفات در زمينه هاي بهداشت و درمان و آموزش و پرورش وجود دارد. بعلاوه بيمارستان هاي سيار و گروه هاي امداد پزشکي که روستا به روستا فعاليت مي کنند از طريق اموال و دارايي هاي وقف شده اداره مي شوند(16 Krafess,2005,p,).

در بسياري از کشورهاي اسلامي بخش قابل توجهي از فعاليت هاي توسعه اي که در ذيل به نمونه هايي از آن اشاره مي شود مبتني بر منابع و دارايي هاي وقف شده انجام شده است:(Sadeq,2002,p,136)

آري مي توان با ترويج فرهنگ احسان و نيکوکاري و احياء سنت حسنه وقف، بخشي از نيازهاي آموزشي، بهداشتي و رفاهي اقشار آسيب پذير جامعه را برآورده ساخت و آهنگ رشد و توسعه انساني کشور را شتاب بخشيد.

کد:

http://rasekhoon.net/

---------------------------

آیاتی از قرآن در باره انفاق، احسان و صدقه

. وَ أَنفِقُواْ فىِ سَبِيلِ اللَّهِ وَ لَا تُلْقُواْ بِأَيْدِيكُمْ إِلىَ التهَّْلُكَةِ وَ أَحْسِنُواْإِنَّ اللَّهَ يحُِبُّ الْمُحْسِنِينَ . از مال خود در راه خدا انفاق کنید و خود را به هلاکت نیندازید و نیکوئی و احسان کنید که خدا نیکوکاران را دوست دارد (6).
بقره/195

يَأَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُواْ أَنفِقُواْ مِمَّا رَزَقْنَاكُم مِّن قَبْلِ أَن يَأْتىِ‏َ يَوْمٌ لَّا بَيْعٌ فِيهِ وَ لَا خُلَّةٌ وَ لَا شَفَاعَةٌوَ الْكَافِرُونَ هُمُ الظَّالِمُونَ:اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد! از آنچه به شما روزى کردیم انفاق كنيد! پيش از آنكه روزى بیاید كه نه کسی برای گشایش خود چیزی تواند خرید و نه دوستی و شفاعتی بکار آید و کافران ، همان ستمگرانند. (7)
بقره/254

َأَيُّهَا الَّذِينَ ءَامَنُواْ أَنفِقُواْ مِن طَيِّبَاتِ مَا كَسَبْتُمْ وَ مِمَّا أَخْرَجْنَا لَكُم مِّنَ الْأَرْضِ : ای اهل ایمان ! انفاق کنید از بهترین آنچه اندوخته اید و از آنچه برای شما از زمین می رویانیم .(8)
بقره /267

إِنَّ الْمُصَّدِّقِينَ وَ الْمُصَّدِّقَاتِ وَ أَقْرَضُواْ اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا يُضَاعَفُ لَهُمْ وَ لَهُمْ أَجْرٌ كَرِيمٌ :همانا مردان و زنانی که در راه خدا به فقراء صدقه و احسان کنند و به خدا قرض نیکو دهند ، خدا احسان آنها را چندین برابر سازد و پاداش با لطف و کرامت نیز عطا کند . (9)
حدید/18

مَن جَاءَ بِالحَْسَنَةِ فَلَهُ عَشرُْ أَمْثَالِهَا وَ مَن جَاءَ بِالسَّيِّئَةِ فَلَا يجُْزَى إِلَّا مِثْلَهَا وَ هُمْ لَا يُظْلَمُونَ : هر كس كار نيكو انجام دهد اورا ده برابر آن پاداش خواهد بود و هر كس كار بدى انجام دهد، بیش از پیش از کار بدش کیفر نخواهد داشت و بر آنها ستمی نخواهد رفت .(10)
. انعام/160

: إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ إِذَا ذُكِرَ اللَّهُ وَجِلَتْ قُلُوبهُُمْ وَ إِذَا تُلِيَتْ عَلَيهِْمْ ءَايَاتُهُ زَادَتهُْمْ إِيمَانًا وَ عَلىَ‏ رَبِّهِمْ يَتَوَكلَُّونَ الَّذِينَ يُقِيمُونَ الصَّلَوةَ وَ مِمَّا رَزَقْنَاهُمْ يُنفِقُونَ : مومنان آنها هستند که چون ذکری از خدا شود دلهاشان ترسان و لرزان شود و چون آیات خدا بر آنها تلاوت کنند بر مقام ایمانشان بیفزاید و به خدا خود در هر کاری توکل کنند . همانا که نماز را به پا می دارند و از هر چه روزی آنها کردیم به فقرا انفاق می کنند (16)
انفال/3-4

در این دو آیه 5 رکن و پایه برای ایمان مومن ذکر شده یکی از آنها انفاق است. در دنباله همین آیه خداوند می فرماید : اُولئکَ هُمُ المُؤمِنُونَ حَقّاً : آنها همان مومنان حقیقی هستند . در آیه دیگر می فرماید : إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ الَّذِينَ ءَامَنُواْ بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ ثُمَّ لَمْ يَرْتَابُواْ وَ جَاهَدُواْ بِأَمْوَالِهِمْ وَ أَنفُسِهِمْ فىِ سَبِيلِ اللَّهِ أُوْلَئكَ هُمُ الصَّدِقُونَ : همانا مومنان کسانی هستند که به خدا و رسول او ایمان آوردند و بعداً هیچ گاه شک و ریب به دل راه ندادند و در راه خدا به مال و جانشان جهاد کردند اینان به حقیقت راستگو هستند . (17)
حجرات /15

: الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِالْغَيْبِ وَ يُقِيمُونَ الصَّلَوةَ وَ ممَِّا رَزَقْنَاهُمْ يُنفِقُون‏ :آنها که ایمان به غیب می آورند و نماز را بپای می دارند و آنچه روزی آنان کرده ایم انفاق می کنند . (18)
بقره/3