تاریخ: پنج‌شنبه 10 اسفند 1391 - 08:12 عنوان: کاروانسراهای ایرانی الگویی برای معماری و ایجاد مجتمع های مسکونی شهری
مدیر انجمن
عضو شده در: 30 بهمن 1388 پست: 2274
امتياز: 60455
کاروانسراهای ایرانی الگویی با نماد دایره ای ، مربع ، مستطیلی طرحی برای تاسیس مجتمع های مسکونی شهری
درقدیم از الگوی ساختمانی کاروانسرا برای تاسیس مجتمع های ساختمانی گوناگون مورد استفاده قرار میگرفت و اینگونه معماری کاروانسرا برای مصارف تعداد کثیری از انسانها تدارک دیده میشد. اینوع معماری یعنی مدل کاروانسرا سازی در معماری ایرانی برای خود سبکی است که اثار بسیارکاربردی زیبایی نه تنها در ایران بلکه در کلیه کشورهای اسلامی به جاگذاشته و خلاقیتی است قابل ستایش.
محتمع مسکونی چند طبقه ای با مدل کاروانسرا
نمونه های معماری کاروانسرا یی در مدارس ، مدارس علمیه ، حمام ها و بخشی از بازاها و قلعه ها نیز در ساختمان سازی مدرن بعضی از مجتمع های مسکونی آپارتمانی در زمان فعلی به چشم میخورد. بطورمثال اگر هر حجره کاروانسرا بشکل یک اپارتمان در نظر گرفته شود. تعداد زیادی از آپارتمان های چسبیده در کنار هم بطور مثال در چهارطبقه بشکل مربع ایی ، دایره ایی و یا مستطیلی شکل که در وسط ان محوطه خالی یعینی حیاط پر گل و درخت وجود داشته باشد دیده می شود. اگر این ساختمانی که از آسمان به نگریسته شود ، بشکل یک حلقه چهارگوش یاچهارطاقی ویا گرد دیده میشود که وسطش از یک باغ تشکیل شده ، چنین مدلی یک مجتمع مسکونی مدل کاروانسرایی را تشکیل میدهد.
کاروانسرا ها هنوز منبع الهام بسیاری از مهندسین ایرانی و دیگر ملل هست و خواهد بود. الگوی معماری یک کاروانسرا کاربرد بسیار مناسبی برای ساکنین ان داشته ودارد. بطور مثال در محوطه وسط چنین واحد مسکونی امکان ایجاد یک باغ بسیار زیبا با میوه و درخت و آب و محل بازی و رشد برای کودکان هست. چنین مکان بازی که از هرطرف با آپارتمان های چسیبده به یکدیگر محاط شده باشد ، محیط آرام و دنجی را برای کودکان ایجاد میکند . زیرا هر مادری میتواند هر چند وقت ازپنجره به محیط بازی کودکان نگاهی انداخته و بخوبی مراقب کودکان خود باشد و از نظر پرورشی این نظارت تاثیر مثبتی هم برای کودک و هم برای مادر داراست.الگوی ساختمانی کاروانسرا بشکل مجتمع ساختمانی به روحیه و مناسبات فرهنگی ایرانی نزدیک تر است تا آپارتمان های ایزوله مدل غربی.
مجتمع ساختمانی و آپارتمانی با الگوی کاروانسرا مدلی ایرانی
تاسیس مجتمع مسکونی آپارتمانی بشکل کاروانسرایی کاربردهای متنوعی برای ساکنین ان دارد و بسیاری از کمبود ونواقص آپارتمان های مدرن فعلی را بخوبی جبران می نماید. بطور مثال درچنین مکانی امکان ایجاد یک کتابخانه کوچک و محل مذهبی و فرهنگی برای ساکنین چنین مجتمعی بخوبی وجود دارد.
استفاده از محیط سبز زنده همراه با گل ومیوه و سبزیکاری و آبنما با یک زمین خالی چمن آپارتمان های فعلی خیلی تفاوت دارد. حتی ساکنین چنین مجتمعی میتوانند باغچه های سبزیکاری مجزا ازیکدیگر داشته و به فعالیت هایی مثل سبزیکاری و سیفی کاری درقطعه خود مشغول باشند. انجام فعالیت هایی مانند سبزیکاری باعث ایجاد یک ارتباط مثبت و سازنده مابین خانواده ها در امر تربیت کودکان میشود. کودکان ازطبیعت دور نمی افتند و از والدین خویش پرورش و کاشت سبزیجات و میوه ها را فرامیگرند و در ایندسته فعالیت ها ی سازنده شرکت می کنند.
در چنین مجموعه ای از آپارتمانها ، انسانها ساکن در ان احساس تنهایی و ایزوله بودن نمی کنند. زیرا بشکل یک خانواده بزرگ همه درزیر یک سقف واحد بشکل حلقه وار ولی با حفظ استقلال وواحد مسکونی مجزا ، زندگی کرده ومیزان جرایم اجتماعی و اعتیاد با چنین محیط انسانی دوستانه و سازنده ای بطور حتم بسیار قلیل خواهد بود.
در آپارتمان های مدل غربی خانواده ها ازهم بریده و ایزوله و با هم احساس جدایی می کنند. ولی در الگوی معماری کاروانسرا درهای آپارتمان ها به درون باغ وسط کاروانسرا باز میشوند و همسایه ها از حال هم بی خبر نیستند. یکی از مزیت ایندسته بنا و معماری میزان امنیت بالای ان در مقابله با سرقت و دزدی است. در چنین بنایی که چند طبقه از مجموع آپارتمانهایی که مثل حلقه ای همدیگر را دربر میگیرند ، کنترل افراد غریبه بشکل مناسب وجود دارد . مجتمع ساختمانی و آپارتمانی که از چهارطرف به هم وصل و دروسط دارای محیط سبز و باغ و آبنما و فواره و استخر آب می تواند باشد. حتی برای آپارتمان های طبقه دوم و سوم و چهارم چنین مجتمع مسکونی دورنمایی زیبا و آرام بخش وسط محوطه یعنی باغ جالب است. دریک مجتمع مسکونی مدل کاروانسرایی استفاده از عنصر طبیعت و بکارگیری از باغهای ایرانی بخوبی ممکن و قابل پیاده کردن است. در چنین معماری یعنی معماری به شیوه کاروانسرایی تلفیق طبیعت و محیط مسکونی بسیاری از نیازهای ساکنین ان را برآورده و محیطی برای استراحت و آرامش پدید میاورد.
ایجاد باغ ایرانی در وسط این چهار دیواری یا چهارسوق از اهیمت خاصی برخوردار است و با توجه به دود و سروصدای شهری محیط آرام بخش و ضد استرسی همراه با گل و گیاه را برای ساکنین آن بخصوص کودکان مهیا میسازد.
از زیر زمین نیز امکان استفاده برای پارکینگ وجادادن وسایل نقلیه بخوبی وجود دارد. مصارف دیگر زیر زمین برای ایجاد انباری و بخش های تاسیساتی است.
درچنین واحد مسکونی که شامل اپارتمان های بسیاری است ، طبیعی است که بودن یک تعمیرگر ، متخصص تاسیسات برای تمامی ساکنین چنین واحد مسکونی پرفایده بوده و براحتی هرگونه تعمیراتی درکوتاه ترین مدت انجام شده و در دوام واحد مسکونی با آپارتمان های بسیار مثبتی چنین فردی دارد و بسود ساکنین است. با توجه به رشد شهرها استفاده از چنین الگوهای معماری فواید بسیاری دارد که مهندسین معماری گرامی ما بیشتر از ما بران واقف هستند.
این مطلب آخرین بار توسط Aliabadi در پنج‌شنبه 10 اسفند 1391 - 11:57 ، و در مجموع 2 بار ویرایش شده است.
نمونه مدرن و کاربردی از مدل کاروانسرا در آپارتمان سازی
نمونه ای از واحدهای مسکونی مدرن که از کاروانسراها الهام گرفته شده ، اپارتمان هایی است که بشکل یک کشتی ساخته میشود و کابین های یک کشتی در واقع آپارتمان ها ی متصل به یکدیگررا تشکیل میدهند و وسط کشتی تبدیل به محوطه سبز و باغ میشود. نمونه کاربردی دیگر از کاروانسراها استفاده از انها بعنوان هتل و محل های توسعه توریستی و گردشگری وایجاد بازارچه و مراکز فرهنگی است.
اگر چهارتکه آپارتمان های ردیفی کنار هم بشکل یک مستطیل به هم چسبانده شوند و محوطه وسط برای باغ سازی استفاده شود یک مدل کاربردی کاروانسرا ساده را تشکیل میدهد.
توضیح : تیتر روی نوشته ها از مولف می باشد. ولی متن ذکر شده با توجه به ذکر صفحات مزبور ،از جلد پنجم کتاب تاریخ اجتماعی ایران ، نوشته مرتضی راوندی نقل شده است.
نگاهی کوتاه به نقش کاروانسراهای ایران در رونق تجاری جاده ابریشم مقارن با قرون وسطی
کاروانسراهای نیشاپور
"........بازارهای شهر نیشاپور درخارج شهرستان و درربض شهر بوده است، و دو بازاران از دیگران بزرگتر بوده است : به نام مربعه بزرگ و "مربعه کوچک. " در این بازارها ، کاروانسراها و مهمانسراهایی نهاده بودند که تجار دردرون آنها به دادو ستد و تجارت مشغول بودند ودکاکین زیادی در این بازارها بوده است که مرکز خرید و فروش اقسام امتعه و اجناس بوده است. دراین مهمانسراها ، تجار طراز اول مسکن داشتند و غالب کاروانسراها مملو بود از اجناسی که برای خرید و فروش به این شهر آورده بودند.در سراهای این بازارها، کارگران و ارباب صنایع نیز دکانها داشتند که سخت معمور و آبادان بوده است ، ونیز بسیاری از این بازازها و سراها به دسته های مختلف پیشه وران تعلق داشت و به نام آنان نامیده می شد، مثل رسته کلاهدوزان ، رسته کفشگران ، رسته خرفروشان، رسته ریسندگان ، ورسته و بازاری که در ان طناب تهیه می کردند ، و بازار بزازها . و این بازارها و سراها پربوده از ارباب صنایع که هرکس دران به شغل خویش مشغول بوده است. 1 = صادق گوهرین، حجه الحق ابوعلی سینا،ص 43 به بعد
فصل وضع کارگران ، پیشه وران و صنعتگران وبازرگانان در قرون وسطی ص 353
ازکتاب:تاریخ اجتماعی ایران، حیات اقتصادی مردم ایران ازآغاز تا امروز، تالیف مرتضی راوندی ، جلد پنجم ،مرکز پخش انتشارات کسری.
نقش بنادرایرانی و خلیج فارس در رونق تجاری جاده ابریشم
در هر شهر ، چند دارالتجاره بزرگ بود که فعالیتهای مهم اقتصادی درانها صورت می گرفت، و آنها را "فندوق " یا "خان " ( به عربی "الفندق" یا "الخان" ) می گفتند. این کاروانسرایها با تیمچه ها حیاطی مربع شکل و وسیع داشت و بوسیله راهروهای مسقف به یکدیگر مربوط می شدند. بنای آنها مرتفع و دوسه طبقه ای بود و دارای انبارها، مخازن ، مغازه ها ودفترهای مخصوصی بود. در این مراکز تجاری ، فعالیتهای مهم صورت می گرفت. در هریک خان نوعی خاص از کالاهای تجاری عرضه می شد، و بازرگانان درجه اول کالاهای خود را در خان ها و کاروانسراها در معرض فروش قرار می دادند. در شهرهای بزرگ، درمجاورت خان ها که پراز کالاهای گرانبهاوکمیاب بود ، بازارفروش غله ، خرما،روغن ، فرش میوهای خشک،ماهیهای نمکزده صابون ، انواع چوب و انواع و اقسام کالاهای دیگر وجود داشت. .......و در اسکندریه و سیراف( از مهمترین بنادرایران در قرون وسطی ،واقع در خلیج فارس) دارالتجاره نزدیک بندر ، و در نیشاپوروشیراز در مرکز شهرقرارداشت.
ازفصل سوم وضع عمومی شهرها در قرون وسطی، ص 302، 303
از کتاب:تاریخ اجتماعی ایران، حیات اقتصادی مردم ایران ازآغاز تا امروز، تالیف مرتضی راوندی ، جلد پنجم ،مرکز پخش انتشارات کسری
----------------
کاروانسراهای تبریز
وصف کلاویخو از تبزیز و شهرهای مهم دیگر : در سراسر شهر خیابانهای پهن و میدانهای وسیع هست که در پیرامون آنها ساختمانهای بزرگ دیده می شود، ودرآنها بمیدانها باز می شود. در کاروانسراها نیز دستگاههایی مجزا از هم و دکانها و دفاتر ساخته اند که ازآنها استفاده های گوناگون می شود. چون از این کاروانسراها خارج شویم ، به خیابانها و بازارهایی می رسیم که در آنها همه گونه کالاها فروخته می شود. در بازار پارچه های ابریشم و پنبه و تافته و ابریشم خام و جواهرات وهرگونه ظروف می توان یافت .
از فصل سوم وضع عمومی شهرها در قرون وسطی ، ص 326 و 327
از کتاب:تاریخ اجتماعی ایران، حیات اقتصادی مردم ایران ازآغاز تا امروز، تالیف مرتضی راوندی ، جلد پنجم ،مرکز پخش انتشارات کسری
------------------------
کاروانسراهای کاشان
توماس هربرت انگلیسی ، که در سال 1628 میلادی ( سال اخر سلطنت شاه عباس اول) به کاشان آمده است چنین می گوید: .......... کاروانسرای این شهر بسیار عالی و بینظیر است ، و از تمام کاروانسراهایی که ما در ایران دیدیم بهتر است. این مهمانسرای وسیع و مجلل ، طوری ساخته شده که موکب بزرگترین پادشاهان آسیا می تواند دران منزل نماید. این بنای دولتی را شاه عباس کبیر برای آسایش مسافرین ساخته است."
نیم قرن بعد ، شاردن فرانسوی ، بناهای کاشان را بدینگونه توصیف کرده است: ساختمانهای کاشان از آجر و خشت بنا شده است. بازارها و گرمابه های آن فوق العاده عالی و خوب و تمیز و خوش ساخت است. کاروانسراهای متعدد نیز دراین شهر ، دیده می شود. کاروانسرای شاهی که در خارج کاشان درجوار دروازه شرقی ساخته شده است ، عالیترین مهمانخانه شهر و بهترین کاروانسرای تمام ایران بشمار می رود. از
فصل سوم وضع عمومی شهرها در قرون وسطی ، ص 338
از کتاب:تاریخ اجتماعی ایران، حیات اقتصادی مردم ایران ازآغاز تا امروز، تالیف مرتضی راوندی ، جلد پنجم ،مرکز پخش انتشارات کسری
------------------------
کاروانسراهای رشت
گملین 1 که درسال 1184 هجری ، رشت را دیده ، اطلاعات بیشتری راجع به مختصات شهر رشت بدست می دهد. وی از اهمیت اقتصادی و بازرگانی رشت سخن می گوید و می نویسد که دو هزارخانه ، به اسلوب شرقیها ، درآن بناشده که بیشتر آجری است. عمارت خان از هر جهت ممتاز و عالی است. رشت درزمان شاه عباس دوم و کریم خان زند و آقا محمد خان قاجار ، بسب بازرگانی خود ، شهرت فراوانی داشته است و کاروانهای متعدد ، از هند و بخارا و ترکیه و سایر کشورها ، به این شهر می آمدند و ابریشم گیلان را باخود به بنادردریای مدیترانه و خلیج فارس می بردند. علیرغم زیانهایی که از طاعون 1246 هجری ناشی شده بود، اکنون در سایه بازرگانی ابریشم و توسعه کشاورزی برنج و تجدید صنایع ابریشمی ، رشت جان تازه ای گرفته است. رشت دارای شش محله و درحدود 6000 خانه و 30،000 جمعیت است. شهر رشت دارای 3300 دکان و 20 کاروانسرا برای تجار، 25 کاروانسرا برای کاروانها ، 40 مسجد و 12 بقعه و 36 تکیه و 6 مدرسه علوم دینی و 35 حمام است. بازار شامل راسته یی است مرکب از 3 یا چهار کوچه تنگ متوازی با هم است که با کوچه های دیگری که بطور عمودی آنها را قطع کرده است ، مربوط می باشد ، ودارای کاروانسراهای زیادی است که همه از تعدادی دکانهای نزدیک به هم و انبار تشکیل شده است. این بازها خوب سنگفرش شده است. از هر سمت ، سایبانها و طارمیهایی ساخته اند که پیاده روها را از آفتاب و باران حفظ می کنند. در کاروانسراها را ، شبها می بندند. دریک قسمت از دکانها پرده ای آویخته اند که مال التجاره را درپشت آن قرار می دهند. کالا راروی تخته یا میزی می چینند . بازرگانان روی حصیر یا قالی که درپیشخان دکان انداخته اند ، دروسط کالاها می نشینند وچپق دود می کنند و به بحث درامور بازرگانی و سیاسی می پردازند و در انتظار مشتریان خود می نشینند. خانه ها دارای بالکونهای سرپوشیده و بامهای برآمده ای است که با سفال قرمز پوشیده شده است. اطراف خانه با باغ و چپر محدود شده است . در هشت یا نه سال اخیر ، اسلوب خانه سازی رشت از خانه های بادکوبه تقلیید می شود. از
فصل سوم وضع عمومی شهرها در قرون وسطی ، ص 351
از کتاب:تاریخ اجتماعی ایران، حیات اقتصادی مردم ایران ازآغاز تا امروز، تالیف مرتضی راوندی ، جلد پنجم ،مرکز پخش انتشارات کسری
بازارهای شهر رشت: دکتر فوریه در 11 ربیع الثانی سال 1309 ، در وصف رشت چنین می نویسد: " رشت شهری است که 30 هزار نفر دارد ، ودرمیان باغات وسیع ، با بامهای سراشیب، بوضعی زیبا ساخته شده است. هم تمیز است و هم بازارهای آن از مال التجاره مملو. کاروانسراهای آن مرکز انبار امتعه ای است که بین ایران و اروپا از راه دریای خزر مبادله می شود. در آنجا فرشهایی از ابریشم ، به اشکال مختلف و نقوش زیبا با گلدوزی ، درست می کنند که شهرتی بسزا دارد. 3 = منبع دکتر فوریه ، سه سال دردربار ایران . ترجمه عباس اقبال ، ص 313
فصل سوم وضع عمومی شهرها در قرون وسطی
، ص 353 از کتاب:تاریخ اجتماعی ایران، حیات اقتصادی مردم ایران ازآغاز تا امروز، تالیف مرتضی راوندی ، جلد پنجم ،مرکز پخش انتشارات کسری
-----------------------------
کاروانسراهای یزد
درتاریخ جدید یزد نیز مکرر، از مردان خیر و نیکخواهی سخن است که برای آسایش خلق ، به حفرچاه وقنات و ایجاد آب انبار و کاروانسرا و بازار و حمام و مسجد و مدرسه و آسیا و جزاینها مبادرت کرده اند. کاروانسرای امیر: در این کتاب ، در وصف کاروانسرای امیر جلال الدین ، چنین آمده است : " این کاروانسرارا بغایت خوبی ساخته و بیشتر تجار و بیشتر تجار دران فرود می آیند و حوضی وسیع در میان آن ساخته و برکنار سنگ مرمر انداخته و آب درآن جاری است ، وسی و نه حجره دارد و بردر کاروانسراساباطی و 10 دکان بر اطراف نهاد." 2 = احمد بن حسین بن علی کاتب ، تاریخ جدید یزد ، اهتمام ایرج افشار ، ص 97
فصل : اوضاع اقتصادی شهرهای ایران در قرون وسطی ، ص 401
از کتاب:تاریخ اجتماعی ایران، حیات اقتصادی مردم ایران ازآغاز تا امروز، تالیف مرتضی راوندی ، جلد پنجم ،مرکز پخش انتشارات کسری
شما نمی توانید در این بخش موضوع جدید پست کنید شما نمی توانید در این بخش به موضوعها پاسخ دهید شما نمی توانید موضوع های خودتان را در این بخش ویرایش کنید شما نمی توانید موضوع های خودتان را در این بخش حذف کنید شما نمی توانید در این بخش رای دهید شما نمیتوانید به نوشته های خود فایلی پیوست نمایید شما نمیتوانید فایلهای پیوست این انجمن را دریافت نمایید
