Savehsara

Aliabadi

اسطوره قهرمان در ايران ، قهرمان كيست؟

زيگموند فرويد پايه گذار علم روانشناسي نوين در زمان خود به كشف ضمير نا خود اگاه فردي نائل امد و اين كشف يكي از مهترين كشفيات زمان او بود. او معتقد بود كه ريشه بسياري از عوارض و بيماري هاي انسان درضمير ناخوداگاه فرد قراردارد. البته بيشتر تحقيقات فرويد بر روي بيمارانش بود و بيشتر متاثر از اين تجارب درماني او بود. ضمير نا خوداگاه فرد مكاني است كه در ان نيروهاي بيشمار معنوي را در خود جا داده. شاگرد معروف فرويد س.گ.يونگ دانشمند روانشناس و بيولوگ سوئيسي با تحقيقاتي كه در زمينه فرهنگ ملل به انجام رساند بتدريج به وجود ضمير باطني جمعي دست يافت. يونگ با بررسي و تجزيه و تحليل تصاوير ذهني ملل از داستانهاي اقوام يعني افسانه ها، سمبل ها، روياها، تخيلات به اين واقعيت پي برد كه گروههاي انساني درافسانه هاي قومي خويش كه به اساطير ملل معروف است، مخزني مملو و انباشته از سمبولها و تصاويرهاي گوناگوني دارند كه كهن الگو ناميده ميشوند و منبع معنوي اقوام را تشكيل مي دهد كه انعكاسي از تجارب و بحرانها و غمها و موفقيت و شكست هاي ان قوم در نبرد با زندگي و طبيعت و رستگاري و سفر به جهان ديگر هم محسوب مي شود كه ريشه در قرون هاي دراز دارند. همه اين كهن الگو ها در ميان اقوام داراي اشتراك هايي هستند يعني در اساطير همه ملل اين كهن الگو ها به اشكالي تكرار شده و مي شوند و بسياري از اين سمبولها از منشاء اعتقادات و احساس هاي مذهبي بر مي خيزند. اين سوژه ها شامل مادر، پير خردمند، ساحره، اژدها، فرشته نجات،بهشت، جهنم و قهرمان و صندوق گنج ومار و اژدها... غيره مي باشد. يونگ به دسته بندي و شناسايي اين سمبولها و كهن الگو ها پرداخت . او معتقد بود كه اين سمبولها ويا كهن الگو هادر ضمير نا خود اگاه فرد جاي دارد كه در ميان همه انسانها وجود دارد كه بياد نمي ايد و فقط هر چند گاه خودي نشان مي دهد بطور مثال در عالم خواب و رويا و تخيل و.يا در موقعيت هاي مختلف زندگي فرد ظهور مي كند. يعني فرد به وجود اين سمبل واقف است ولي اگر در باره ان اگاهانه سئوال شود نمي تواند بدرستي پاسخي عقلاني به ان بدهد، چون ان مفهوم مورد نظر بين قومها و گروههاي انساني تجسم سمبليك مي يابند و سمبل در نگاه اول مفهوم خويش را اشكار نمي كند، اين مفاهيم و سمبل ها به مواد انباشته ضمير نا خوداگاه جمعي تعبير مي شوند كه بشكل احساس ها ظهور مي كنند

بطور مثال اگر از كسي كه به بازي فوتبال علاقه مند است بپرسيد چرا اينهمه به فوتبال اشتياق داري ؟ شايد نتواند درست توضيح دهد و شايد بگويد ان را دوست دارد، در حالي كه در بازي فوتبال سوژه قهرمان نهفته است. و اين سمبل نهفته فردي را واميدارد كه ساعتها در ميدان تلاش و ورزش سخت تلاش كند ، در واقع او مي خواهد قهرمان نهفته خويش را كشف كند، درست مثل ورزش باستاني كه در ان مقاومت و توانايي قهرمان و پهلوان مطرح مي شود. كشور ايران بخاطر شرايط اقليمي پلي بوده بين اين سو و ان سوي جهان كه اين ملت هيچ وقت از اين بابت روي ارامي بخود نديده و دائم از چپ و راست با مهاجمين روبرو بوده و با اين شرايط خوب مي شود فهميد كه معني سمبول پهلوان چقدر براي مردم ما باارزش است، زيرا يك پهلوان انقدر شهامت داشته كه جمعي مهاجم و بيرحمي را از ورود و حمله به خاك ايران بازدارد و در اين امتحان حتي اماده بوده كه جانش را ببازد تا ديگران در پرتو تلاش او بتوانند به زندگي امن خود ادامه دهند و در شاهنامه شاهد مرگ قهرماني مانند سياوش هستيم كه مردم براي او مي گريند و برايش عزاداري مي كنند و با رنج و درد قهرمانشان را بدرقه مي كنند ، در اينجاست كه مي بينيم كه كتاب فردوسي با داستان پهلوان ها، با داستان جوانمردي اين پهلوانان تا به امروز زنده و خواندني است وكسوت پهلواني با صفت جوانمردي همراه است، در غير اين صورت پهلوان معني نمي دهد، صفات پهلوان جوانمردي و دستگيري از افتاده گان است و فروتني است. پهلوان كسي است كه داراي شعور و رشد روحي و معنوي قوي و بالايي است و حامي انسانهاي دور بر خويش است. وگرنه هر قوي هيكلي را پهلوان نمي شود ناميد. فردوسي در قالب چهره هاي اساطيري ايران از واقعيت و سرنوشت و داستان سرزمين ايران و مردم ان قلم زده. امروز مي بينيم كه اين شركتهاي تجاري جهاني بابت بازيهاي جام جهاني و سمبل قهرمان جويي با شناخت اين نياز در انسانها به وجود قهرمان كه بيايد و گره هايشان را يكي يكي با اينهمه بحرانهاي اقتصادي كه در جهان سايه انداخته و مردم جهان بيشتر و بيشتر بسوي فقر حركت مي كنند .... چه سودها كه بدست نمي اورند و بيكباره براي چند صباحي بحران اقتصادي اسپانيا براي هر چند كوتاه مدت فراموش مي شود و شيريني برنده شدن فوتبال اسپانيائي ها را ارام ميكند و پادشاهشان دمي راحت مي خوابد....، خود جام برنده هم باز يك سمبول ايي است مربوط به همين كشش انساني يعني قهرمان جويي او ست

در كشور ما واقعيت تاريخي قهرمان چه در گذشته چه در حال واقعيت عيني دارد و از مرحله جستن فراتر رفته در تجربه تاريخي جا گرفته. نمونه ان شهدا و جانبازان ماست و بخصوص شهدا و جانبازان بمباران هاي شيمايي كه در بدترين شرايط در مقابل مهاجم بيرحمي مانند صدام ايستادند مظلومانه پرپر زدند و به بسوي خدا شتافتند

در تعريف اسطوره قهرمان بايد گفت كه يك قهرمان در شرايطي بسيار دشوارو خطرناك از جهات فراوان گره سختي را مي گشايد و بر مشكل فايق مي ايد كاري كه ديگران بر ان قادر نيستند و در نهايت يك نجات دهنده ميشود و شخصيتي كاريسمايي( مجذوب كننده، تحسين كننده) مي يابد . در مرحله تلاش و مبارزه به مرحله ايي دست مي يابد كه يك پله بالاتر از رشد روحي و فرهنگي سابق اش قرار مي گيرد و هر قهرماني به اين توانايي بعد از مرحله عبور واقف است. چون امتحانات سنگيني را بايد پس بدهد، بطور مثال، گرفتن ديپلم درسي و ليسانس و فوق ليسانس و دكترا و استادي سلسله مراتبي دارد مانند بالا رفتن از يك كوه عظيم و طويل و حتي گاهي غير ممكن بنظر مي ايد . به هر ايستگاه كوه كه برسيد يك مدرك به شما مي دهند كه نشان ميدهد تا انجا چقدر استقامت و توان ، تحمل استرس و سختي و شجاعت و توانايي همدلي از خود نشان داده ايد. هر چه بيشتر امتياز بياوريد مدرك تحصيلي بالاتري را دريافت مي كند و مي بينيم كه به يك استاد ورزيده و عالم نگاهها جور ديگري است زيرا اين استاد نشاني از كاريسما( يا همان جام سمبولي ) را در وجودش به همراه دارد كه براي ديگران تحسين كننده است. در امتحانات دانشگاهها هدف فقط كسب اطلاعات و معلومات نيست بلكه بسياري از امتحانات براي اين است كه يك دانشجويي را در ميدان سختي ها محك بزنند و ببينند چقدر قدرت و توان و تحمل و صير و استقامت و شجاعت در تحمل ناملايمات و ابتكار و خلاقيت دارد، خود نوشتن پايان نامه قسمتي از ان امتحانات است و كسي كه از پس امتحان بر نيايد ناراحت و غمگين و پريشان مي شود و ميداند يكي از فرصت هاي مهم ووقت و انرژي فراواني هم از دستش رفته

درزندگي يك قهرمان هم اين تكامل و مقاومت و شجاعت اوست كه تحسين هاي ديگران را بر مي انگيزد و باز در مثال ساده رقابت فوتبال جهاني مي بينيم كه مردم عادي اسپانيا مي كوشند كه بازيكنان برنده اسپانيائي شان را لمس كنند تا شايد از ماناي برنده گان ( نيروي ماورايي قوي يك قهرمان) چيزي به انها هم برسد، چون خود در ميدان نبوده اند و شايد اصلا فوتبال بازي كردن را درست بلد نباشند و اين شور و شعف ها بخاطر اين است كه يكسري از افراد قومشان بجاي همه قوم برنده كه شده! و ابروي قومشان را خريده. اينجاست كه مي بينيم كه تحقيقات يونگ درمورد روح جمعي به قوت خويش باقي است

قهرمان كسي است كه در شرايط بسيار سخت و نا مطلوب به ميزان بالايي شجاعت تن به خطر دادن را دارد و پي هر خطري را به تن مي مالد و به ميدان رزم مي رود تا گره پيچيده را باز كند. سمبل خطر كه همان اژدها و موجود خطرناك و هولناكي است كه گاهي بحران اقتصادي نام دارد گاهي متجاوز به خاك و اب يك كشور وگاهي هم مهاجم به نام و عزت يك ملت و گاهي هم رفع يك بلاست كه زندگي جمع و گروهي را به خطر مي اندازد. قهرمان با قدرت روحي و جسمي اش تلاش مي كند تا خطررا از بين ببرد تا قوم و گروهش بتوانند به زندگي مادي و معنوي و روحي سالمي و مستقلي ادامه دهند. قهرمان در واقع يك نجات دهنده است و بي چشمداشتي است كه براي كارش مزدي هم نمي طلبد. وقتي شرايط دشوار و خطرناكي ايجاد مي شود ظهور مي كند واين است كه در شاهنامه به سمبل رستم دستان بر مي خوريم. به داستان ضحاك و كاوه اهنگر كه نجات بخش قوم است به داستان سياوش كه قهرمان جوانمردي و شرف و انسانيت تمام است و قهرمان چه با مرگش چه با زنده ماندنش قهرمان است، زيرا مشكلي را از پيش پاي جمعي بر مي دارد و با زندگي و مرگش به انسانهاي ديگر هم زندگي روحي هم زندگي و بقاء مادي مي بخشد و از زندگي ديگران در مقابل اژدهاي اتشباري محافظت مي كند و از رشد معنوي فوق العاده ايي بر خوردار است. خلوص قهرمان در اين است كه اگاهانه و متواضعانه به كام مرگ مي رود و مي داند شايد به احتمال زياد به زندگي بر نگردد. با اين حال خطر را به جان مي خرد و به كام اژدها قدم مي نهد ( يعني شجاعت مقابله با مشكل و ار بين بردن مشكل) و با نيروي شجاعت خويش ان را رستم وار دوپاره مي كند. دوباره گياهان مي رويند و انسانها به زندگي ادامه ميدهند و پرنده گان مي خوانند.قهرمان و شهيد مفاهيمي و معاني و سمبل هاي جاوداني وعميقي در فرهنگ ماست كه به اشكال زيبا ظهور مي كنند و يكي از مظاهر زيباي ان فداكاري براي نجات مظلومين است