تاريخچه گياهان دارويي در ايران
توجه! كليه بخشهايي كه در پايان ان شماره صفحه بيان شده برگرفته از كتاب: گياهان دارويي و معطر ، شناخت و بررسي اثرات ان ها ، تاليف دكتر عبدالله قاسمي، انتشارات دانشگاه ازاد اسلامي واحد شهركرد ، چاپ يكم بهار 1388 مي باشد.
كليه مطالب توضيحي كه در انها ان كلمه مولف قيد شده از مولف مي باشد و بقيه مطالب از سايت هايي است كه ادرس ان در زير مطلب قيد شده است.... مولف
دوران ماقبل اسلام
تاريخچه پزشكي و درمان در ايران به دوران آريايي ، در حدود 7000 سال قبل از ميلاد مسيح بر مي گردد. نخستين پزشك ارياي به نام تريتا يا اترت نام داشت كه از ديدگاه زرتشت و اهورا مزدا شخصي بود پرهيزكار، دانا، كام كار، توانا كه براي نخستين بار، ناخوشي، تب و زخم نيزه را بازداشت. نام تريتانه تنها در فرهنگ ايراني بلكه در هندوستان نيز به عنوان اولين پزشك اريايي معرفي شده است. تريتا به عنوان نخستين پزشك و جراح آريايي با گياهان و خواص ان ها اشنايي فراوان داشت. او براي درمان بيماري ها از عصاره هاي گياهاني كه خود استخراج مي كرد، استفاده مي نمود. از ساير نام داران آريايي در اين عرصه مي توان جمشيد يا يما، فريدون يا تئا و غيره را نام برد. يما و تراتااونا از نخستين كساني بودند كه در ايران باستان توانستند بيماران دچار مشكلات پوستي، استخواني و دنداني را از افراد سالم تشخيص دهند.ص 202
بهداشت فردي و بهداشت و پاكيزگي شهرها نيز جزء يكي از اركان و تكاليف زرتشتيان امده است. در ايران باستان به خصوص در ائين زرتشت ، بهداشت فردي اجتماعي و شهري از اهميت به سزايي برخوردار بود. در ونديداد دستورهاي بسياري در باره بهداشت همگاني امده است. براي نمونه افتاب، باد( هوا)، اتش، اب در ائين زرتشت چهار عنصر پاك و پاك كننده هستند. ائين زرتشت دود دادن و سوزاندن چيزهاي خوش بو را براي پاك كردن محيط خانه موكدا سفارش كرده است. ص 202، 203
پيامبر تمدن آريايي تاكيد زيادي بر حفظ و بقاي گياهان كرده است. در اين تمدن قديمي ايراني دو گياه مورد وانار مقدس بودند و همواره در بين مردم از ارزش والايي به دليل سلامت انسان و محيط زيست برخوردار بوده اند. نتايج مطالعات كليه ي منابع تاريخي ايران نشان داده است كه تاريخچه استفاده از گياهان دارويي در ايران به زمان تمدن آريايي در حدود شش هزار و پانصدسال تا هفت هزار سال قبل از ميلاد مسيح بر مي گرددكه در ان زمان زرتشت در نوشته هاي خود به فوايد گياهان دارويي اشاره نموده است. در ائين زرتشت در ايران گياه هئومه يا هوم ( اندرا) ، هميشه از جايگاه مقدسي برخوردار بوده است( شكل 1- 4) . ان ها استفاده از اين گياه را براي جاودانگي روح انسان مهم مي دانستند . هم چنين تاريخ استفاده از دو نوع گياه دارويي پياز و ادويجات به 4500 سال قبل از ميلاد مسيح بر مي گردد. هم چنين در دائره المعارف زرتشتيان اسامي فرشتگان اداره كننده يك ماه كه با نام هاي گياهان دارويي مانند زعفران و نسترن انطباق دارد امده است. ص 203
در مكاتب درمانگري ايران باستان دو مكتب مهم مزديسنا و اكباتان وجود داشت. در مكتب مزديسنا درمان و به بود بيماران و هم چنين مراجعه به پزشك كه در فرهنگ ايران باستان ديده مي شود، همه از اموزه هاي زرتشت است. به عبارتي ديگر ورود واژه پزشك و جدا ساختن خرافات از درمان و واگذاري درمان به پزشك را براي اولين بار ، در پزشكي زرتشت و مكتب مزديسنا مي بينيم. اساس اين مكتب بر پايه ي پاكي، راستي. چهار عنصر مذكور بوده است
در همين خصوص نوشته اند كه وقتي لهراسب به بيماري سختي دچار شده بود به روش به بود تلقيني به دست اشوزتشت به بود يافت. در مكتب ديگر يعني مكتب اكباتان كه نزديك به يك صد سال پس از زرتشت به دست يكي از شاگردان او به نام سئناپوراهوم ستوت پايه گذاري گرديد،ايشان با يك صد تن از شاگردانش ، كار درمان مردم را با بهره گيري از تعاليم زرتشت و نيز گسترش ان به عهده داشتند. زير نويس 1در باره پزشكي در ايران باستان منابع متعددي وجود دارد ، براي نمونه نگاه كنيد به : پزشكي در ايران باستان، دكتر مويد سهراب خدابخشي ، تهران : فروهر، چاپ دوم 1376
ص 203 و 204
اين توضيحات >>> از مولف..... در همه بنا هاو معماري هاي ايراني كه جنبه مقدس و مهم دارند اثر سمبوليك اين چهار عنصربوضوح قابل مشاهده است كه مي تواند سمبل تولد و زندگي را هم تداعي كند كه با سال نو و شروع چهار فصل: بهار ، تابستان ، پائيز و زمستان و تكرار اين چرخه حيات بشكل مداوم ادامه دارد، نيز باشد بطور نمونه اگر به اتشكده نياسار كاشان توجه كنيد چهار ضلع اين اتشكده سمبل نمود چهار فصل بوده كه با توجه به محاسبه هندسي و رياضي كه درساخت اضلاع اين اتشكده و مكان رصد خانه ايي ان صورت گرفته اين عمارت مانند خط كشي بوده كه با اندازه گيري ميزان مشخص تابش خورشيد به اضلاع ان ورود به هر فصل را نشان ميداده و فصول بهار، تابستان ، پائيز و زمستان با توجه به ميزان تابش نور افتاب مشخص ميشده. اين دانش بي ربط با زندگي ايرانيان كه در چند هزار سال پيش اغلب كشاورز بوده اند نبوده. زيرا محاسبه زمان و فصل شروع كشت ميزان بارندگي ونور خورشيد اهميت فراوان داشته
سمبل و نماد چهار عنصر در گردونه مهر= در ميترائيسم مي تواند نماد خورشيد وچرخ نماد زندگي و تمدن بشري نيز باشد. زيرا با اختراع چرخ و اتش تمدن بشري شكل گرفت . يعني انسان با مشاهده طبيعت مي ديد كه اجسام كروي سنگي( سنگ هاي غلتاتي كه در رودخانه ها بچشم ميخورند) براحتي روي زمين مي غلتيدند. با اين مشاهده انسان به وجود نيروي جاذبه پي برد كه مانع حركت اشياء مي شوند و كره و اجسام دايره ايي، شكلي از ماده بودند كه بواسطه گرد بودن برعكس نيروي جاذبه را بر ضد خود بكار مي انداختند و بر نيزوي جاذبه مسلط مي شدند ووزن را حركت و حمل مي كردو باعث و با نيروي كمي باعث تسريع حركت بيشتر وزن به جلو مي شدند . با اختراع اولين چرخ در ايران علم مكانيك پا به عرصه حيات مي نهد . نمونه بارز اين پديده اختراع چرخ سفالگري و دوك نخ ريسي در ايران است كه پايه پديد امدن تمدن بشري بنا مي دهد. مي بينيم در هزاره هاي بعدي اشكال چرخ پيشرفت مي كند و بوسيله علم مكانيك دنده و پيچ ساخته مي شود و تمام تمدن فعلي بشر با علم مكانيك جهش مي يابد و ماشين شكل پيشرفته چرخ و تركيب علم مكانيك است كه اختراع ميشود و تكنيك پايه تمدن فعلي بشررا بوجود مي اورد... مولف
سفال در حدود هزاره هشتم پ.م در منطقه زاگرس مركزی و پيدايش چرخ سفالگری و تعامل كوره های سفال پزی در هزاره چهارم پ.م نمود پيدا كرده است.كهنترين اشيا سفالی بدست آمده از كاوش‌های باستان‌شناسی ايران مربوط گنج دره در استان كرمانشاه است؛ كه تاريخ آن به هزاره هشتم پيش از ميلاد می‌رسد.تهيه دوكهاي سنگي و گلي براي نخ ريسي و پارچه بافي و ساختن ابزار مختلف...
مهمترين تحمل در صنعت سفالگری که اين صنعت را بکلی دگرگون ساخت اختراع چرخ سفالگری است که در هزاره چهارم ق.م. اتفاق افتاده سفالگران ابتدا از چرخهای کند گردش يا بطئی استفاده کرده و سپس به چرخهای پرسرعت و تند گردش که امروز نيز مورد استفاده کارگاههای سفالگری سنتی است دست يافتند.
http://www.hozehonari.com/default.aspx?page=6264§ion=newlistItem&mid=36059&pid=%203478
كوره هاي ذوب فلزات مربوط به هزاره دوم واول قبل از ميلاد درمنطقه «دلفارد » درحوالي جيرفت كشف شده و درمنطقه سيلك كاشان كه بين قريه فين و شهر كاشان قرار دارد ،آثارمفرغي مربوط به پنج هزارسال پيش به دست آمده است . مفرغ (برنز) ،آلياژي ازروي ، قلع ومس است . آثار مفرغي درلرستان زياد به دست آمده است . در«زيويه »واقع دركردستان، مارليك درگيلان نيز وسائل مفرغي زياد به دست آمده است .عصر آهن درايارن به حدود هزارسال قبل از سلسله مادها بازمي گردد
نمود ديگر چهار عنصر اصلي طبيعت خاك ، اتش، اب، باد( هوا ، اكسيژن) تركيب مي يابد وباحركت اين چهار عنصر نيروي حيات و رويش در طبيعت شكل مي گيرد و تداوم مي يابد . اين نماد مي تواند سمبول سفر انسان به جهان ديگر نيز باشد كه بشكل حركت دوار و دور شدن از كره زمين در اثار هنري نشان داده ميشود. ... مولف
در تمدن ايران باستان در كتيبه هاي مربوط به زمان هخامنشيان ، از زعفران به عنوان گياه دارويي با خواص و كاربرد بسيار فراوان ياد شده است. ص205
نخستين نوشته ها و نسخه هاي به دست امده از گياهان دارويي در تمدن هاي مهم دنيا نظير ايران باستان، مصر، خاورميانه، يونان باستان ، هند و چين به 3000 سال قبل از ميلاد بر مي گردد. در اين اثار نام گياهان دارويي مانند درخت مير ، كرچك و سير به وفور به چشم ميخورد، هم چنين ساير تمدن ها مانند بابليان ، مادها ، اشوريان و طب اسلامي مهد اغاز شروع پيشرفت ها در زمينه علم داروسازي گياهي است. ص 206 و 207
طبق اولين اسناد كشف شده از بابليان و كتيبه هاي قديمي به خط ميخي نقش گياهان تنها به تغذيه انسان محدود نمي شد، بلكه به نقش ان ها در داروسازي و درمان انسان توجه خاصي شده است . يكي از پادشاهان بابل براي اولين بار در منطقه ي بين النهرين ، اقدام به احداث باغ گياه شناسي با 64 گونه مختلف دارويي نمود. البته لازم به ذكر است كه نسخه هاي بابليان بر خلاف مصريان از نسبت هاي مشخصي در تهيه داروها از تركيب هاي مختلف بر خوردار نبود. ص 207
دو كشور پهناور چين و هند هم چون ايران از پيشگامان طب سنتي و داروسازي گياهي بوده اند . اولين اثار كشف شده از چين در زمينه گياهان دارويي نوشته اي است به نام شينون مربوط به حدود 2800 سال قبل از ميلاد مسيح كه در ان حدودا 1000 گونه ي دارويي شرح داده شده است. يكي ديگر از نقش هاي گياهان دارويي و نيروهاي ماوراء طبيعت در شفاء و افزايش طول عمر انسان مربوط به 2000 ( سال) قبل از ميلاد مسيح در كشور هند مي باشد. ص 207
وسعت و تنوع اب و هوايي در كشورهاي ايران ، چين و هند منجر شده است تا اين مناطق از لحاظ تعداد و تنوع گونه هاي ارزشمند دارويي در دنيا از جايگاه خاصي بر خوردار باشند به گونه اي كه تا كنون صدها گونه گياه دارويي با خواص بسيار موثر نظير گياهان دارويي و گياهان ادويه اي مانند فلفل سياه، شاه دانه، زعفران، زيره، شيرين بيان، خشخاش، جوز هندي، كرچك، كنجد، الئو ورا يا صبر زرد، جين سينگ چيني ، چاي چيني و.....را به دنياي امروز معرفي كرده اند. ص 208
دوران اسلامي
پس از تحول عظيمي كه با اثار توسط بقراط پدر علم طب و شاگردش جالينوس طي سا لهاي چهارصد و شصت تا دويست قبل از ميلاد مسيح رخ داد. روش هاي درماني بر اساس طب مزاجي جايگزين سحر و جادو و خرافات شد. برخي از دانشمندان و نويسندگان معتقدند كه اين تحول بزرگ در يونان باستان الهام گرفته از طب ايران باستان بوده است و مكتب طبي زرتشت خيلي زودتر از طب يوناني به وجود امده بود. ان گونه كه جنگ هاي ميان ايرانيان و يونانيان منجر شد تا اثار طبي بقراط و ساير دانشمندان به دست ايرانيان بيفتد و اولين مدرسه به نام جندي شاپور تاسيس شود. پس از ورود سپاه اسلام به ايران ، اين مدرسه به عنوان بزرگ ترين مركز تعليم پزشكي در سر تاسر ممالك اسلامي درامد. ص 214
از نظر دانش تقدم زماني (كرونولوژي) تقدم با دين مهرپرستي و زرتشت مي بوده و در اين زمان از يوناني ها مطلبي در باره چهار عنصر ديده نمي شود. از نظر منطقي بنظر مي رسد در هزاره هاي بعدي يونانيان اين نماد چهارگانه مهرپرستي را در عقايد و تفكرات خود چهار مزاج ادمي از ايرانيان تقليد كرده اند ) ... از مولف
در اين زمان كه يكي از طلائي ترين ادوار علم پزشكي در ايران است. دانشمندان بزرگي چون ابوريحان بيروني ، زكرياي رازي و ابو علي سينا پا به عرصه گذاشتند. ان ها توانستند در مدت كوتاهي، پيش رفت هاي چشم گيري ، در جهان طب به وجود اورند. در همان زمان بيمارستان مجهز به كتابخانه ، سالن تدريس ، داروخانه ، سيستم لوله كشي و گرمايشي در ايران تاسيس شد. در حالي كه روش هاي درماني در همان زمان در غرب از طريق طلسم و جادو دنبال مي شد. ص 214
ابوريحان بيروني يكي ازدانشمندان فاخر ايراني، نخستين دانشمندي بود كه اولين فارما كوپه يا فهرست داروهاي طبيعي را در جهان تدوين و وضع نمود. رازي ( هشت صد شصت و پنج تا نهصدو بيست وپنج) استا دو طبيب بيمارستاني در بغداد بود كه از مهم ترين اثار برجسته ي اين دانشمند بزرگ مي توان كتاب طب المنصوري و 24 كتاب معروف در زمينه نسخه هاي تهيه و تجويز دارو از منابع گياهي را نام برد. ص 214
توضيح = در موزه هاي اروپائي رد پاي فراواني از طب ايراني و داروسازي ايراني به چشم ميخورد. بطور مثال هاون و ابزارتبخير گياهان دارويي و بسياري از داروها ي گياهي ضد درد وضد سموم و يا شفاء بخش از اين نواحي به اروپا وارد ميشود. مولف
كتاب قانون يكي از معروف ترين اثار پزشكي دنيا، از ارزشمندترين منابع قديمي طب سنتي است كه ابوعلي سينا پزشك و فيلسوف ايراني ان را به رشته تحرير در اورد. او در اين اثر گران بها 811 داروي گياهي و خواص مهم درماني ان ها را معرفي كرده است. با كمال افتخار در حال حاضر اثر اين دانشمند بزرگ ايران زمين به عنوان يكي از منابع مهم در دانشگاه هاي پزشكي سراسر دنيا، مورد تدريس و مطالعه قرار مي گيرد. ص 214 و 215
در ساير كشورهاي اسلامي( سال پانصد تا هزارو پانصد) نيز دانشمندان متعددي گام هاي بلندي در پيشرفت طب سنتي و گياهان دارويي برداشتند. موفق الدين ابو منصور علي الهروي ، سيد اسماعيل جرجاني، حكيم محمد اعظم ، ابوالقاسم خلف بن عباس زهراوي، محمد مومن حسني و خاندان بخشيوع از ديگر دانشمندان مشهور در عرصه پزشكي و طب سنتي بودند. از كتب معروف دانشمندان مشهور مسلمان در قرون گذشته ، مي توان به اختيارات بديعي، تحفه المومنين، مخزن الادويه، و اعن حقايق الادويه اشاره نمود. در همين راستا اثري ارزشمند به نام گياهان در قران به قلم دانشمندي مسلمان و هندي به نام فاروقي در قرن گذشته به رشته تحرير درامد. در اين كتاب به ارزش و خواص گياهان كه بر گرفته از كلام اللهي و كتاب اسماني قران است ، پرداخته شده است. براي نمونه در قران مجيد به گياهان دارويي و محصولات فرعي متعددي نظير گزانگبين و خارشتر در سوره هاي بقره ايه ي (57) ، اعراف ايه ي( 160 )و طه (ايه ي هشتاد تا هشتادويك) نخل ، زيتون ، انگور ، گز، كافور، زنجبيل، پياز، سير ، انار ، كدو، سدر، انجير، خردل، موز، ريحان، فرقيون، كاكتوس، و غيره اشاره شده است. ص 215
توضيح = با كشف الكل بوسيله زكرياي رازي به علم طب و پيشرفت ان كمك بسياري شد... مولف
در حال حاضر در داخل كشور، مجموعه كتاب هاي گياهان دكتر قاسميده كردي، دكتر فريبرز معطر، دكتر رجحان، دكتر صالحي سورمقي، دكتر ائينه چي ، دكتر امين، دكتر افشار، و مجموعه هاي فلور ايرانيكا، و فلور ايران، نوشته و جمع اوري شده به دست دكتر رشينگر (هزار و نهصد و شصت و سه ميلادي) ، دكتر اسفندياري، دكتر ثابتي، دكتر احمد قهرمان، دكتر ولي الله مظفريان، دكتر كامكار جايمند، دكتر محمد باقر رضايي و ساير كتب گياه شناسي، گياهان دارويي ، طب سنتي ، داروسازي و مفردات پزشكي از مهمترين منابع ارزشمند فارسي هستند كه در دست رس تمام پژوهشگران در علوم مختلف گياهان دارويي است. ص 217
در حال حاضر در كشور مراكز پژوهشي متعددي مانند موسئسه تحقيقات جنگل ها و مراتع، پژوهشكده ي گياهان و مواد اوليه دارويي دانشگاه شهيد بهشتي، پژوهشكده ي گياهان دارويي جهاد دانشگاهي ، پژوهشكده علوم گياهي دانشگاه فردوسي مشهد، مركز تحقيقات گياهان دارويي دانشگاه هاي شاهد و ازاد اسلامي واحد گرگان ، دانشكده هاي داروسازي دانشگاه علوم پزشكي ( اصفهان، تهران، مازندران، كرمان، اهواز، شيراز، مشهد و...) ، ايستگاه هاي تحقيقات گياهان دارويي اصفهان ( شهيدفوزوه) و همدان ، مركز پژوهش هاي گياهان دارويي و دام پزشكي سنتي دانشگاه ازاد اسلامي واحد شهر كرد و غيره وجود دارد كه مشغول فعاليت هاي مختلف علمي ، پژوهشي و اموزشي در زمينه ي گياهان دارويي هستند. ص 217
انجمن گياهان دارويي كشور و شبكه ملي فن اوري گياهان دارويي از مهمترين انجمن هاي علمي كشور در حوزه ي گياهان دارويي و معطر هستند( NGos)
فصلنامه هاي تخصصي با عناوين گياهان دارويي ( دانشگاه شهيد بهشتي ) تحقيقات گياهان دارويي و معطر ايران ( موسئسه تحقيقات جنگل ها و مراتع ) و فصلنامه ي گياهان دارويي و معطر وادويه اي ( مركز پژوهش هاي گياهان دارويي و دام پزشكي سنتي ، دانشگاه ازاد اسلامي واحد شهركرد) از مهمترين مجموع اثار حاضر درزمينه دارويي در كشور مي باشند. ص 218
شما نمی توانید در این بخش موضوع جدید پست کنید شما نمی توانید در این بخش به موضوعها پاسخ دهید شما نمی توانید موضوع های خودتان را در این بخش ویرایش کنید شما نمی توانید موضوع های خودتان را در این بخش حذف کنید شما نمی توانید در این بخش رای دهید شما نمیتوانید به نوشته های خود فایلی پیوست نمایید شما نمیتوانید فایلهای پیوست این انجمن را دریافت نمایید
