Savehsara

Aliabadi

نقش درماني گردشگري در سلامتي جسم و روان

مطالب زير از كتاب
شناخت روحيات ملل ، نوشته زهرا كاظمي از دانشگاه شيخ بهايي و محمد زاهدي از داشنگاه پيام نور، نشر چهار باغ، چاپ سوم 1389، اصفهان

برگرفته شده است . مولف

نياز و انگيزه سفر

نياز به سفر كردن نقشي بسيار مهم در كنترل مشكلات زندگي ، روابط اعضاي خانواده و فرصت رها شدن از يكنواختي در انسان ايجاد مي كند. انسانها با سفر كردن آرزو مي كنند براي مدتي هر چند كوتاه از دغدغه ها و مشكلات زندگي رهايي پيدا كرده و آنها را براي مدتي به فراموشي بسپارند. امروزه بسياري از پزشكان علم روانپزشكي ، درمان بسياري از بيماريها را سفر كردن مي دانند. انها معتقدند نياز انسان به تغيير در محيط زندگي روزمره خود براي مدت زماني هر چند كوتاه مي تواند اثراتي بيشتر از داروهاي شيميايي در بعضي افراد داشته باشد. روانشناسان معتقدند حس كنجكاوي و ايجاد يك فضاي شاد و هيجان برانگيز مي تواند در انسان اثر درماني و رهايي از تنش را داشته باشد. سفر فرصتي طلايي براي گفت و گو با خود و رسيدن به شادي و بازنگري در گذشته وتغيير رفتار مناسب مي باشد و علاوه بر آن انسان با تجربه سفر مي تواند تجارب اجتماعي ، فرهنگي و رواني مناسب زيادي بدست آورد. ص 43 و 44 شناخت روحيات ملل

مهناز عباسپور، مدرس دانشگاه امام صادق ( ع) با اشاره به نياز انسان به تعاملات اجتماعي و تامين احساسات و ارزش هاي انساني خود مي گويد: انسان در تعاملات اجتماعي خود زمان هايي را براي خودش قائل شده و در آنها به روح و فكر خود آرامش مي دهد. گاهي اين كار را با تمرينات ورزشي و تفريح هاي موقتي انجام مي دهد و گاه با سفر رفتن به نقاط جديد اين فرصت را براي خود ايجاد مي كند. وي مي افزايد : انسان آنقدر دچار درگيري هاي روزمره است كه نياز دارد روح خودر را آرامش دهد، به همين دليل در قرآن كريم سفارش شده است هرازگاهي به خارج از محدوده ، زندگي رفته و به كوه ها و ديگر زيبايي هاي زمين توجه كنيم. بنا بر اين يكي از روش هاي رسيدن به آرامش تفريح كردن ورفتن به مكان هاي خاص يا به عبارت دقيق تر، سفر كردن است.
دكتر عليرضا قبادي ، جامعه شناس فرهنگ در ارتباط با لزوم سفر كردن معتقد است ، اوقات فراغت، ابزار جابه جايي وضعيت ها و مسافرت است. براي سفر اجباري در كار نيست، افراد براي گذراندن اوقات فراغت مسافرت مي كنند . در اين مسافرت ها كاركردهايي وجود دارد كه يكي از آنها رفع خستگي و ايجاد تنوعات ديداري ، شنيداري و حتي احساسي و كسب تجربه هاي غير رسمي است. عباسپور در اين رابطه توضيح ميدهد كه سفر باعث مي شود انسان با ديگران تعامل داشته و فضاي روحي اش با افراد ديگر به اشتراك گذاشته شود. اما همين آرامش و احساس رضايت خود چارچوبي دارد كه اگر انسان از آن فراتر رود آزار جسمي و رواني فراواني به وي خواهد رسيد. وي در ارتباط با اين چهارچوب مي گويد ، بسيار مهم است كه افراد هدف و مقصدي مشخص براي خود انتخاب كنند. آنها بايد برنامه هاي مشترك ترتيب داده و پيش از رفتن به سفر هماهنگ باشند. به علاوه بسيار مهم است كه افراد گروهي كه با هم سفر مي كنند، با يكديگر تبادل اخلاقي داشته باشند. طبق تعليمات ديني و اسلامي اين تبادلات شامل تبادلات زباني، بياني ، رفتاري ، روحي و رواني مي شود. بطور كلي از يك سفر افراد بايد حس مشترك داشته باشند تا هيچ يك دلخور نشده و سفر به خوشي به پايان برسد. وي معتقد است : بذله گويي ، طنزگويي و ايجاد فضاي شاد مي تواند سفر را خاطره انگيز كند. بايد تمامي موازين اخلاقي و رفتاري درسفر حفظ شود تا ما سفري خوش داشته باشيم. ص 44 و 45 شناخت روحيات ملل
مهمترين چيزي كه فرد در سفر مي آموزد نحوه رفتار و تعامل با ديگري است. مسئوليت پذيري و انجام كارهاي گروهي در سفرهاي دسته جمعي بسيار شايع است وهمين رفتار گروهي مي تواند زمينه ساز يادگيري دسته جمعي شود. دكتر محمدي ، روانپزشك در اين باره معتقد است ، شايد در جامعه ما خانواده ها هسته اي هستند . مفهوم كارگروهي و حس مشترك بخوبي فهميده نمي شود و اعضاي يك خانواده فكر مي كنند كهرفتار با ديگري نيز درچهارچوب خانواده وي تعريف شده است. درحالي كه وقتي آنان به سفرهاي دسته جمعي مي روند و با رفتارها و خلقيات متفاوت آشنا مي شوند و در مي يابند كه رفتار اجتماعي تنها در چهارچوب خانودگي آنان مطرح نيست. ص 45 شناخت روحيات ملل
دكتر فرزانه صداقت، روانشناس در اين باره مي گويد، اگر خانواده سالم باشد ، سفر مي تواند موقعيت خوبي براي نزديك شدن اعضا به هم و ارتباطات صميمي و سالم داشته باشدبه علاوه آنان مي توانند كمك و ياري بيتشري نسبت به هم بكنند. وي مي گويد: در خانواده سالم حريم ها حفظ مي شود، حتي اگر افراد در سفر باشند. بنابر اين در اين قبيل خانواده ها معمولا سفر منجر به كاهش استرس و اضطراب افزايش و آرامش شده و آنان بيشتر متوجه مي شوند كه از حمايت اجتماعي برخوردار هستند. ص 45 شناخت روحيات ملل

دكتر مير محمدي با اشاره به ويژگي هاي خاص سفر معتقد است كه سفر به دليل داشتن ويژگي هاي منحصر به فرد ، فرصتي طلايي براي تصميم گيري وفكركردن است. افراد با هدف رسيدن به آرامش بيشتر و تلاش براي گذراندن اوقاتي خوش به سفر مي روند، ولي اگر كمي دقت داشته باشيم متوجه خواهيم شد تمام اين اوقات هم همراه با خوشي و تفريح نيست. بخش هايي از سفر وجود دارد كه افراد احساس مي كنند نياز دارند لحظه اي در تنهايي باشند وبا خود فكر كنند. او در ادامه افزايد كه افراد بايد سعي كنند اين لحظه هاي تنهايي را در سفر براي خود لحاظ كنند زيرا فكر كردن به خود، يعني اهميت دادن به روح وروان خويش و همين امر باعث بالاتر رفتن اعتماد به نفس و عزت نفس افراد شده و اين خود نقشي درماني خوبي دارد، به شرط آن كه آن ها در اين لحظات تنهايي به دغدغه ها و مشكلات آينده خود فكر نكنند، بلكه به توانمندي و زيبايي استعدادشان بيانديشند. ص 46 شناخت روحيات ملل

انسانها به طرق و دلايل خاصي نياز به سفر دارند. آنها با سفركردن ، علاوه بر تسكين نيازهاي روحي و در برخي موارد جسمي خويش مي توانند به نيازهاي متعالي و خودشكوقايي نيز دست يابند. ص 47 شناخت روحيات ملل

بطور كلي در بستر تاريخي مي توان انگيزه هاي سفر را بصورت زير دسته بندي كرد: سفر به منظور درمان
گريز از گرماي محيط شهري و پناه بردن به استراحتگاههاي ييلاقي
بازديد از آثار تاريخي و جمع آوري يادگاري از آنها
سفر به منظورزيارت و با انگيزه هاي مذهبي
تعامل اجتماعي ، آموزش و تجارت با مردمان سرزمينهاي ديگر
سفر به منظور تسكين و آرامش روح و روان ، تفريح و خوش گذراني
ص 48 شناخت روحيات ملل

در كتاب شناخت گردشگري ، تحليلات روانشناختي ، عوامل و عناصر انگيزشي بصورت جدول (چهار / يك) معرفي شده اند

جدول 4 ـ 1 انگيزه سفر بر مبناي تحليل هاي روانشناختي

نظريه پرداز مبناي نظري انگيزه يا نيازهاي مورد تاكيد

كارل يونگ نگرش روان كارانه نياز براي انگيختگي ( كسب هيجان) نياز براي خلاقيت و خودشكوفايي

آلفرد ادلر نگرش روانكاوانه تعديل شده نياز به شايستگي

هاري استاك سوليوان نگرش روان كاوانه تعديل شده نياز به پذيرفته شدن و عشق

كارن هورني نگرش روان كاوانه تعديل شده نياز به كنترل اضطراب ها و نياز به امنيت و عشق

زيگموند فرويد نظريه روان كاوي ميل جنسي و خوي تهاجمي

كلارك هال نظريه يادگيري نياز به كاهش تنش
گوردون الپورت نظريه خصيصه نياز به تكرار رفتارهاي ارضا كننده
آلبرت باندورا نظريه يادگيري اجتماعي نياز به استادي و نياز به ارتقاي شخصي
ديويد مك كللاند و جان اتكينسون نگرش هاي اجتماعي نياز به كاميابي
كارل راجرز روان شناسي انسان دوستانه نياز به خود شكوفايي
آبراهام مازلو روانشناسي انسان دوستانه سلسله مراتب نيازها از نيازهاي فيزيولوژيك به نياز ايمني به نياز به عشق و رابطه به نياز احترام به خود تا نياز به خويشتن يابي

دي ايي برلين نگرش هاي شناختي نياز به ارضا كنجكاوي ، جستجوي تحريك پذيري

روم هاره رفتارشناسي اجتماعي و فلسفي نياز به كسب احترام و پرهيز از تحقير ديگران
استانلي كوهن و لاري تيلور نظريه اجتماعي نياز به گريز از يكنواختي زندگي نياز به هيجان

جورج كلي نظريه سازه شخصي نياز به پيش بيني وجهان شناسي

ميهالي شيكزنت ميهالي نگرش انسان دوستانه جستجوي اوج تجربه

ص 48 شناخت روحيات ملل

با توجه به نظريات مطرح شده در اين جدول و كاربرد آنها در زمينه خاص گردشگري ، عوامل و عناصر انگيزشي ديگري نيز به فهرست مطرح شده در بررسي تاريخي افزوده مي شود از جمله به طور مشخص انگيزه هاي زير را مي توان نام برد

ـ انگيزه خود كنترلي و آنچه به بهبود شخصيت و موقعيت فرد مي انجامد
ـ عشق و مورد محبت و توجه قرار گرفتن
ـ نياز به تامين اميال جنسي
ـ شايستگي
ــ كاهش تنش هاي دروني
ـ ميل به هيجان و انگيختگي
ـ كاميابي و كسب موفقيت
ـ نياز به پذيرفته شده از سوي ديگران
ـ نياز به كسب احترام
ـ نياز به ارضا حس كنجكاوي
ـ امنيت
ـ خود شكوفايي
ـ شناخت پيرامون
ـ خودشناسي
ـ همچنين مي توان توسط بررسي بازارهاي انگيزه مسافران را بر اساس عامل هاي زير دسته بندي كرد
ـ رهايي از يكنواختي زندگي
ـ كسب هيجان و لذت در سفر
ـ طبيعت گرايي
ـ توجه به مجموعه عوامل فوق در سفر
ص 48 و 49 شناخت روحيات ملل

بطور كلي انسان همواره نيازمند تنوع چشم اندازهاي زيستي وتغيير اقليم نيز بوده است. در بسياري از كشورهاي دنيا، حكمت آموزي در نقاط دور و نزديك عالم، بخشي عظيم از ميراث ادبي و آموزه هاي فلسفي سرزمين ها به شمار مي رود. ص 49 شناخت روحيات ملل

سخن از سفر حكيماني است كه تا دور دست ترين نقاط كره خاك را در دوران حيات خود پيمودند و سفر را نقطه خود و تفسير جهان قرار داده اند. به قولي فلك را سقف بشكافته و طرحي نو در انداختند. امروزه پيشرفت هاي جامعه بشري در جهان امروز، به سفر مفهومي متفاوت و به گردش معنايي عميق بخشيده است. ص 50 شناخت روحيات ملل

آنگيزه سفر در گروه هاي سنين مختلف

انگيزه گردشگري رابطه مستقيم با سن افراد دارد. چنانچه سه گروه و مرحله سني شامل جوانان ميانسالان و سالخوردگان را در نظر بگيريم، به خوبي در مي يابيم انگيزه هاي سفر براي هر كدام از اين مراحل متفاوت است.

گردشگري جوانان . در اين نوع جهانگردي به طور ريشه اي نياز به آزادي و خود محوري به چشم مي خورد. خواست هاي اين طبقه از جهانگردان در قالبي ناهمگون ، تازه ؤ ماجراجويانه ، ضد نظم و ترتيب و خود محور متجلي مي شود. در اين مرحله سني افراد كنند جهانگردي سازمان يافته و گشت هاي منطم را نمي پذيرند. ص 50 شناخت روحيات ملل

گردشگري ميانسالان. در اين مرحله سني نيز مي توانيم به پاره اي از انواع نياز به خود تائيدي برخورد كنيم ، ولي نياز به ايمني در اين مرحله سني بيشتر به چشم مي خورد. ص 50 شناخت روحيات ملل
همچنين نياز به آزادي كاهش يافته و خودمحوري نيز ديده نمي شود. افراد اين مرحله سني متقاضي جهانگردي در سطح مناسب هستند و گشت هاي سازمان يافته را مي پذيرند و تا حدود قابل ملاحظه اي از ماجرا جويي و انجام اعمال غير منتظره دوري مي كنند. ص 51 شناخت روحيات ملل

گردشگري سالخوردگان. در اين گروه سني انگيزه ايمني و امنيت بر كليه عوامل مسلط است. سالخوردگان بيشتر مايل هستند مناطقي را كه قبلا ديده اند ، بازديد نمايند. از حوادث غير منتظره پرهيز مي كنند. ايشان به طور معمول گشت هاي سازمان يافته و برنامه ريزي شده را مي پسندند. ص 51 شناخت روحيات ملل

عواملي مانند جغرافيا، سن ، جنس ، وضعيت شغلي ، فرهنگ اجتماعي و عوامل بسيار زياد ديگري برنوع انگيزه و نياز انسان به سفر تاثير مي گذارد ولي چيزي كه از تحقيقات بدست آمده مي توان نتيجه گرفت كه سفر كردن نقشي موثر در پرورش روح و روان آنها در اكثر مناطق جغرافيايي داشته است. ص 51 شناخت روحيات ملل

سفر روحيه انسان را تلطيف و براي كار و فعاليت بهتر با برآيند بيشتر براي آينده ، آماده مي كند. خانواده ها با سفر مي توانند از فشارهاي عصبي رهايي يابند. اگر فرزند دچار خانه و خانه گريزي شده ، پس از مسافرت آرامش پيدا مي كند. در اسلام نيز به كرات بر لزوم مسافرت تاكيد شده و علم روانشناسي هم مسافرت را يك ضرورت براي سلامت روان انسانها مي داند. در مواردي حتي انگيزه داشتن صرف براي قصد رفتن به مكاني نيز در بعضي افراد اثرات رواني خوبي در بر داشته است حتي اگر سفري هم هيچ وقت به آن انجام نگرفته باشد! ص 51 شناخت روحيات ملل