Savehsara

Aliabadi

رنگ و نقش ان در زندگي روزانه

اگر به طبيعت بنگريم زيبايي و هارموني موزون بين فرم ها و رنگها موجي از ارامش ايجاد مي كند. توجه به هارموني رنگها و نسبت كنتراستها از اصول مهم زيبايي درهنر و طبيعت است .
كاربرد رنگها امروزه در زندگي روزانه و تقسيم بندي و نظم محيط هاي گوناگون زندگي كمك بزرگي است . بطور مثال اگر وارد يك فرودگاهي بشويد مي بينيد كه بيشترين رنگ هاي مورد استفاده رنگهاي سرد مانند ابي سرمه اي، ابي روشن ، سفيد و رنگ نقره ايي و سربي است. هماهنگي اين چند رنگ باهم و استفاده ان در فضاي معماري يك فرودگاه بر اساس تاثير رواني مثبت ان انتخاب شده تا به مسافران مضطرب كه از خانواده خود دور مي افتند احساس ارامش و امنيت را تداعي كند. وقتي كه وارد يك بيمارستان مي شويد، اغلب از رنگهاي سفيد و سربي استفاده شده كه باز نوعي رنگ ارام بخش است. برعكس در استاديوم ورزشي و فوتبال رنگ سرخ و زرد و نارنجي نشاني از انرژي، فعال بودن را نشان ميدهد.

اغلب لباس راهبان و كاهنان و روحانيان در تاريخ بشري رنگ سفيد بوده. رنگ سفيد تداعي طراوت و تازه گي، خرد و تدبير، حقيقت، انجام خدمت ، خيرخواهي و صداقت است.

در معماري از رنگهاي روشن براي ايجاد فضاي دوستانه، بزرگ و باز استفاده ميشود تا تداعي گر فضاي باز باشد، زيرا در فضاي باز و دلگشا يك انسان احساس ارامش و رفع خستگي بيشتري مي كند. وكلاي موفق هميشه از كاغذ هاي كاملا سفيد و خودكار و قلم و مركب هاي پررنگ و خوانا استفاده مي كنند تا با توجه به درجه بالاي كنتراست از نظر بصري خواندن مفاد هر قرارداد حقوقي براي ارباب رجوع اسان باشد و خطاي ديد به حداقل خود برسد. بخاطر همين در تاريخ ايران باستان مي بينيم كه مشاغل ديواني از جمله ميزرا بنويس ها از اهميت خاصي برخوردار بوده. هر ميزرا بنويسي علاوه بر سواد و تسلط به علم حساب بايد از خط خوش و خوانايي برخوردار مي بوده تا اسناد از نظر بصري با بهترين كيفيت تدوين مي شدند.

بعضي از رنگها براي ايجاد نظم و سازمان دهي مورد استفاده قرار ميگيرد. علائم اتش نشاني با رنگ قرمز نشان داده ميشود. يكي از مهمترين موارد استفاده مناسب و به جا رنگها در اتوبانها، جاده ها ، تابلو هاي راهنماي راننده گي است تا مانع تصادفات بيشماري شود.براي مسئولين راه و ترابري اين نكتات بسيار مهم وحياتي است كه تابلو هاي راهنماي جاده ها، اتوبانها حداكثر با خط درشت، خوانا، باميزان درصد بالاي كنتراست يعني انتخاب رنگ زمينه سرمه اي روشن ارامبخش و خط سفيد درشت خوانا كمك كند تا راننده گان در شب از تصادفات محفوظ بمانند و از بيراه رفتن و اتلاف بنزين جلوگيري شود . با رعايت اين نكات خطاي ديد راننده گان به حداقل ميرسد و احتمال تصادفات كاهش ميابد. يكي از نكات مهم نيز در اموزش و پرورش استفاده از تخته سياه هاي مناسب با كنتراست مناسب است. ترويج استفاده از رنگهاي با كيفيت خوب براي اموزش كودكان امري است بسيار مفيد. زيرا كودكان در دوران كودكي توجه خاصي به رنگ دارند و بسياري از مطالب اموزشي را از طريق حافظه بصري كسب مي كنند .... مولف

خصوصيات رنگ
هر رنگ دارای سه صفت يا سه بُعد بصری مستقلا ً تغيير پذير است : فام ، درخشندگی و اشباع .
فام ، صفتی از رنگ است که جايگاه آن را در سلسله ی رنگی ( از قرمز تا بنفش) – معادل با نور طول موج های مختلف در طيف مرئی – مشخص می کند .گفته می شود که تقريبا ً 150 فام متفاوت را می توان تشخيص داد ، ولی همه ی اينها به طور مساوی در طيف مرئی توزيع نشده اند ، زيرا چشم ما برای تفکيک فام ها در طول موج های بلند تر توانايی بيشتری دارد . بلند ترين طول موج ها در منطقه ی قرمز و کوتاه ترين طول موج ها در منطقه ی بنفش هستند . دسته بندی عمومی رنگ ها به بيفام ( سياه ، سفيد و خاکستری ها ) ، و فام دار ( قرمز ، زرد ، سبز ،...) بر همين صفت مبتنی است . برای سهولت درک مطلب ، فام را می توان مشخص کننده ی اسم عام رنگ ها تعريف کرد .
قرمز ، زرد و آبی را فام های اوليه می نامند و چون مبنای ساير فام ها هستند ، رنگ های اصلی نيز نام گرفته اند . فام های ثانويه عبارتند از : نارنجی ، سبز و بنفش که که از اختلاط مقادیر مساوی از دو فام اوليه حاصل می شوند . فام های ثالثه از اختلاط فام های اوليه و ثانویه به دست می آيند : زرد- نارنجی( پرتقالی) ،
نارنجی- قرمز ، قرمز- بنفش ( ارغوانی) ، بنفش- آبی ( لاجوردی) ، آبی- سبز (فيروزه ای) ، سبز- زرد (مغز پسته ای) . دوازده فام نامبرده را با ترتيبی معيي در چرخه ی رنگ ، نشان می دهند . در چرخه ی رنگ ، فام های ثانویه و ثالثه ای که بين یک زوج فام اوليه جای گرفته اند ، دارای روابط خويشاوندی هستند و در کنارهم ساده ترين هماهنگی رنگی را پديد می آورند .

درخشندگی (والوور) ، دومين صفت رنگ است و درجه ی نسبی تيرگی و روشنی آن را مشخص می کند(غالبا ً نقاشان اصطلاح رنگسايه را نيز در همين معنا به کار می برند) . معمولا ً درخشندگی رنگ های فام دار را در قياس با رنگ های بيفام می سنجند . در چرخه ی رنگ ، زرد بيشترين درخشندگی (معادل خاکستری روشن نزديک به سفيد) و بنفش کمترین درخشندگی ( معادل خاکستری تيره ی نزديک به سياه) را دارد . در سلسله ی رنگی ، هر فام نسبت به ديگری ميزان تيرگی يا روشنی ذاتی اش را می نماياند . معکوس کردن اين ترتيب طبيعی ، ناسازگاری رنگی به بار می آورد (مثلا ً اگر بنفش روشن در کنار سبز زيتونی قرار گيرد ، نوعی تکان بصری ايجاد می کند) .

اشباع (پرمايگی) ، سومين صفت رنگ است و ميزان خلوص فام آن را مشخص می کند ( گاه واژه ی شدت را در اين مورد به کار می برند ) . فام های چرخه ی رنگ صد در صد خالص اند ولی در طبيعت به ندرت می توان فام خالصی يافت . همچنين ، کمتر رنگيزه ای حد اشباع فام مربوطه در چرخه ی رنگ را داراست .
اگر فام ها به هم آميخته شوند ، رنگ های شکسته به دست می آيند . اختلاط فام های خالص با يکديگر يا با رنگ های بيفام ، باعث تغيير در پرمايگی و درخشندگی شان می شوند . به طور کلی ، هر فام قابليت ايجاد رنگ های متنوعی را در حوزه ی خود دارد که به آن تلوّن (وارياسيون ) می گويند ( مثلا ً انواع صورتی ، اُخرايی وقهوه ای ، تلوّن در فام قرمز هستند ) .

چگونگی متظاهر شدن رنگ ها از ديگر مباحث رنگ شناسی است . در تجربه ، سه نمود مختلف در رنگ ها می توان تشخيص داد : فيلمرنگ ، حجمرنگ و سطحرنگ .
فيلمرنگ ، رنگی است که در فاصله ای نا مشخص نسبت به بيننده ظاهر می شود (مثلا ً رنگی که در طيف نما اسپکتروسکوپ می توان ديد ، یا رنگ آسمان خاکستری يکنواخت) . فيلمرنگ ، بافت واضحی ندارد و گويی شخص می تواند کمابيش به درون آن رسوخ کند . همواره در تراز جلو به چشم می آيد . فيلمرنگ را نمی توان همچون کيفيتی در اشياء و يا متعلق به رويه ی اشياء دانست .

حجمرنگ را در اشيای پشت نما می توان ديد ( مثلا ً در يک استکان چای يا در بخار رنگين) . حجمرنگ در فضای سه بُعدی که اشغال کرده است گسترش می يابد ، ولی تراز متغيری نسبت به چشم بيننده ندارد .

سطحرنگ ، چنان به نظر می آيد که روی سطح شیء قرار گرفته است ( مثلا ً در يک کاغذ رنگی) . بافت رويه ی شیء را به خود می گيرد و حايل غير قابل نفوذ برای چشم ايجاد می کند . سطحرنگ را معمولا ً همچون کيفيتی در خود شیء می انگاريم .
از اين سه کيفيت ظاهری که اشاره کرديم ، نمود های ديگری چون تلأ لو، فروغ و فلزنما ناشی می شوند . نقاشان با سطحرنگ سر و کار دارند ولی بخشی از صناعت آنان معطوف به ايجار نمود های حجمرنگ ، فيلمرنگ ، تلأ لو و فروغ به وسيله ی رنگيزه است که در واقع چنين کيفيت هايی را ندارد . آن دسته از حجم سازان مدرن که با موادی چون پلاستيک کار می کنند ، از نمود حجمرنگ بهره می گيرند .

يکی از ملاحظات روانشناختی رنگ که در کاربرد هنری رنگ اهميت دارد ، بررسی تأثير متقابل رنگ ها است . جلوه يا اثر هر رنگ در جوار رنگ ديگر تغيير می کند . اگر در شرايط روشنايی مناسب ، چند ثانيه به يک رنگ فام دار خيره شویم و بی درنگ بر سطحی سفيد بنگريم ، مکمل آن رنگ را خواهيم دید . اين پديده را – که ناشی از واقعيت فيزيکی رنگ عينی نيست – پی انگاره می نامند . پی انگاره ی هر رنگ ، رنگ مجاورش را تحت تأثير قرار می دهد و در نتيجه ، تفاوت کيفی آن دو رنگ بارزتر می شود ( مثلا ً قرمز در کنار سبز ، پرمايه تر به نظر می رسد و برعکس ) . تغييری که بدين سان در جلوه ی رنگ ها پديد می آيد ، مشخص کننده ی تباين آنها است . اگر موقعيت دو حوزه ی رنگی مقايسه شده چنان باشد که تغيير جلوه ی رنگ ها با هم تلاقی کند ، اصطلاح تباين همزمان به کار برده می شود .

رويکرد روانشناختی رنگ به احساس های معينی نيز بستگی دارد که رنگ های عينی دربيننده برمی انگيزند.
به سخن ديگر ، در اين مقوله ، رابطه ی رنگ های عينی با اثرات ذهنی شان مورد نظر است . رنگ هايی که حاوی مقدار زيادی آبی هستند ( از بنفش تا سبز) ، نسبت به رنگ هايی که زرد يا قرمز بيشتری در خود دارند (از مغز پسته ای تا ارغوانی) ، سردتر می نمايند . رنگ های سرد ، مختصر کاهش در دمای بدن نگرنده ايجاد می کنند و رنگ های گرم باعث مختصر افزايش دمای بدن می شوند . به لحاظ بصری ، رنگ گرم پيش می آيد و رنگ سرد پس می نشيند . بسياری از نقاشان از اين کيفيت رنگ ها برای فضا سازی تصويری بهره گرفته اند . منشأ احساس هايی چون گرمی ، سردی ، پيش آيندگی ، پس روندگی ، وزن و اندازه ی رنگ ها – که اصطلاحاتی رايج در ادبيات هنرهای تجسمی اند) همانا سه صفت اساسی رنگ ، يعنی فام ، درخشندگی و اشباع است .

نقاشان قديم بسياری از نمودها و اثرات بصری رنگ را بدون شناخت علمی به کار می بستند ، ولی انتشار نظريه های رنگ ، نقاشان پُست امپرسيونيسم ، اُرفيسم و آپ آرت را بر آن داشت که امکانات بيانی و تزيينی رنگ را گسترش دهند و به راه حل های تازه ای در مسائل حجم ، فضا ، نور و حرکت دست یابند .

http://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%d8%b1%d9%86%da%af&SSOReturnPage=Check&Rand=0